Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İşçilerinin Kronikleşen Sorunları

Çalışma Şartları mı? Çalışma Esareti mi?

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çalışanlarının Mücadelesi

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nda görev yapan engelli, yaşlı ve çocuk bakım personelleri, temizlik görevlileri ve güvenlik personelleri, toplumun en hassas gruplarına hizmet eden emektar bireylerdir. Ancak bu kritik görevleri ifa ederken karşılaştıkları çalışma koşulları, maaş eşitsizlikleri ve hak kayıpları çalışanları tükenme noktasına getirmektedir. Kanunların ve toplu iş sözleşmelerinin ihlal edildiği, iş yükünün adeta modern bir kölelik düzenine dönüştüğü bu sistem, artık kronikleşmiş sorunlarla boğuşmaktadır.

Adaletsiz Maaş Politikaları

Maaş konusundaki adaletsizlikler, çalışanlar arasındaki motivasyonu ciddi şekilde düşürmektedir. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nda 4/D statüsünde çalışan işçilerin maaşları, son beş yıldır zaman zaman asgari ücretin altında kalmıştır. Bu durum, işçilerin yasal haklarının çiğnenmesi anlamına gelmektedir. Geçmişte maaşlar ancak müdahalelerle asgari ücret seviyesinin üzerine çıkarılmıştır. Güncel durumda, 4/D’li çalışanlar sosyal yardımlar dahil 28-30 bin TL bandında bir maaş alırken, Sağlık Bakanlığı bünyesindeki işçiler asgari ücretle çalışmaktadır.

Bu maaş farkı, Aile Bakanlığı işçileri ile Sağlık Bakanlığı işçileri arasında yaklaşık 8-10 bin TL’ye kadar ulaşmıştır. İş yükü ve sorumluluk göz önüne alındığında, bu ücretlerin işin zorluğunu ve çalışanların fedakarlığını karşılamadığı oldukça açıktır.

Daha da vahimi, aynı işi yapan 4/B statüsündeki memur bakım personelleri, temizlik görevlileri ve güvenlik personelleri, 2024 Aralık ayı itibarıyla yaklaşık 41 bin TL maaş alırken, aynı unvana sahip 4/D’li işçiler 28-30 bin TL maaşla çalışmaktadır. Üstelik 4/D’li çalışanların daha uzun çalışma saatlerine sahip olduğu düşünüldüğünde, bu maaş eşitsizliği vicdanları yaralamaktadır. Aynı bakanlık bünyesinde, aynı işi yapan çalışanlar arasındaki bu maaş uçurumu, iş barışını ciddi şekilde zedelemektedir.

İş Kanununun Çiğnendiği Çalışma Düzeni

4857 Sayılı İş Kanunu, işçinin çalışma saatlerini net şekilde düzenler: günde maksimum 7,5 saat, haftada ise toplam 45 saat. Ancak Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nda çalışan bakım personelleri için bu yasal sınırlar neredeyse tamamen yok sayılmaktadır. Özellikle 24 saat nöbet sistemiyle çalışan personellerin nöbet saatleri genellikle 16,5 saat olarak hesaplanmakta ve fazla mesai ödemelerinden kaçınılmaktadır. Bu durum hem İş Kanunu’na hem de Borçlar Kanunu’na aykırıdır. Yargıtay’ın ve istinaf mahkemelerinin birçok kararında bu usulsüzlüğe dikkat çekilmiş olsa da, bakanlık ve il temsilcilikleri, işçilerin haklarını ödememek için direnmeye devam etmektedir.

Bir personelin rapor alması ya da eksik personel durumunda mevcut sistem, 24/48 ya da 12/12 çalışma 48 dinlenme düzeninden 24/24 gibi insanlık dışı bir nöbet sistemine dönüşmektedir. Bu, çalışanların bedensel ve ruhsal sağlığını ciddi şekilde tehdit etmektedir. İş müfettişleri ve Kamu Denetleme Kurulu (KDK) raporlarında bu sorunlar açıkça belirtilmiş olmasına rağmen, bakanlık yetkilileri çözüm üretmekten uzak kalmıştır.

Bakım Personellerinin Angaryaları

Bakım personellerinin asli görevi, engelli, yaşlı ve çocukların temel bakım ihtiyaçlarını karşılamak olmasına rağmen, bu sınırlar sürekli aşılmaktadır. Bazı illerde bakım personelleri, sağlık işlerine yönlendirilmekte, hastane sevklerinde kullanılmakta ve bunun için herhangi bir ulaşım imkanı sağlanmamaktadır. Dolmuş parası dahi çalışanların cebinden karşılanmaktadır. Üstelik bu süreçte yemek ücreti ya da fazla mesai ödenmemektedir. Bakım personelleri de yönetmelikte yer alan “İdarenin verdiği diğer işleri yapar” maddesinin mağdurlarındandır.

Bazı personellerin belirttiği gibi, günlük nöbetlerde yaşlılar ve çocuklar tarafından fiziksel ya da sözlü saldırıya maruz kalmaları da yaygındır. Ancak bu tür durumlarda idarecilerin baskıcı tutumları, mağdur çalışanları sessiz kalmaya zorlamaktadır. Bu durum, mobbingin ve tükenmişlik sendromunun yaygınlaşmasına sebep olmaktadır.

Güvenlik Personellerinin Yıllardır Çözülemeyen Sorunları

Güvenlik personelleri, hizmet binalarının ve bakım merkezlerinin korunmasında hayati bir rol oynar. Ancak kronikleşmiş sorunlar, bu çalışanların işlerini yerine getirmelerini zorlaştırmaktadır. Güvenlik görevlilerinden sık sık, asli görevleri dışında “getir götür işleri” yapmaları istenmekte, bu da iş yükünü artırmaktadır.

Ayrıca, güvenlik sertifikalarının yenilenmesi sürecinde çalışanlara hiçbir destek verilmemekte; bu maliyet tamamen çalışanların omuzlarına yüklenmektedir. Çoğu zaman izinlerini bu işlemler için harcayan çalışanlar, ekonomik anlamda da zor durumda kalmaktadır. Daha da vahimi, sağlık sebebiyle sertifikasını yenileyemeyen güvenlik görevlileri işsiz kalma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu gibi durumlarda, aynı işverenin başka bir biriminde istihdam sağlaması gerektiği yönündeki öneriler hâlâ uygulanmamaktadır.

Temizlik Personellerinin Angarya Kıskacı

Temizlik personellerinin görev tanımları net olmamakla birlikte, birçok kurumda memur ya da idarecilerin şahsi işlerini yapmak zorunda kaldıkları görülmektedir. Çay hazırlamak, yemek servisi yapmak, taşınma süreçlerinde çalışmak gibi görevler, temizlik personellerine dayatılmaktadır. “Kurumun verdiği diğer işleri yapar” maddesi gerekçe gösterilerek bu angaryalar, işçilerin iradesi dışında bir zorunluluk haline getirilmiştir.

Hakların Sürekli İhlal Edildiği Bir Sistem

Bakanlık personelleri, toplu iş sözleşmeleri ve İş Kanunu ile güvence altına alınan birçok haktan mahrum bırakılmaktadır. Resmi tatil ve fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi, “ödenek yok” bahanesiyle maaşların eksik yatırılması gibi durumlar, çalışanların adalete olan güvenini sarsmaktadır.

Çözüm Önerileri

Bu kangrenleşmiş sorunların çözümü için şu adımların atılması gerekmektedir:

1- Maaş Eşitliğinin Sağlanması: Aynı işi yapan çalışanlar arasında adil bir maaş politikası oluşturulmalıdır.

2- Çalışma Saatlerinin Yeniden Düzenlenmesi:

24 saat nöbet sistemine devam edilecekse, 24/72 çalışma sistemine geçilmesi gereklidir.

Eğer 24/48 sistemine devam edilecek ise, günlük çalışmayı aşan kısma fazla  mesai ücreti ödenmelidir.

24/24 gün aşırı çalışma sistemi uygulanacaksa, her ay belirli sayıda icap nöbetleri toplu iş sözleşmesine (TİS) dahil edilmelidir.

3- Fazla Mesai ve Resmi Tatil Ödemeleri: Fazla mesai ve resmi tatil ödemeleri yasal çerçevede hesaplanmalı ve zamanında ödenmelidir.

4- Angaryanın Sonlandırılması: Bakım, güvenlik ve temizlik personellerinin görev tanımları net bir şeke yapılmalı ve angarya işlerden muaf tutulmaları sağlanmalıdır. Ayrıntılı ve tam bir görev tanımı her ünvan için tekrar oluşturulmalı.

5- İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri: Çalışma ortamlarında iş sağlığı ve güvenliği önlemleri etkin bir şekilde uygulanmalıdır.

6- Mobing ve Hak İhlallerine Karşı Önlemler: Çalışanlara yönelik mobbing ve hak ihlalleri ciddi şekilde denetlenmeli ve yaptırımlar uygulanmalıdır.

7- Yasal Süreçlerin Hızlandırılması: İşçi haklarının korunması için açılan davalar hızlandırılmalı ve adaletin sağlanması konusunda etkin bir sistem kurulmalıdır.

8- Personel Sayısının Artırılması: Mevcut iş yükünü hafifletmek adına personel sayısı artırılmalı ve eksik kadrolar tamamlanmalıdır.

9- Çalışanlara Psikolojik Destek Sağlanması: Özellikle bakım personelleri için meslek kaynaklı tükenmişlik sendromuna karşı psikolojik destek mekanizmaları kurulmalıdır.

Yukarıdaki öneriler, çalışanların haklarını korumak, iş barışını sağlamak ve hizmet kalitesini artırmak adına atılması gereken acil adımlardır. Yetkililer, bu sorunların çözümünde somut adımlar atmaktan artık kaçınmamalıdır.

Ömer Gül